prowizja to wynagrodzenie za pośrednictwo lub wykonanie usługi, zazwyczaj liczone jako procent od wartości transakcji, a czasem jako stała kwota albo model mieszany. W praktyce prowizja pojawia się w bankowości (kredyty, karty, operacje), na rynku maklerskim (kupno/sprzedaż papierów), w ubezpieczeniach (wynagrodzenie agenta), w nieruchomościach (pośrednictwo przy sprzedaży i najmie) oraz w sprzedaży, gdzie handlowcy pracują „na prowizji”. Jej wysokość i sposób naliczania powinny być jasno zapisane w umowie lub regulaminie, bo bezpośrednio wpływają na całkowity koszt po stronie klienta oraz na sposób wynagradzania pośrednika. Poniższy tekst wyjaśnia, czym dokładnie jest prowizja, jak ją policzyć na liczbach, kto ją pobiera i kiedy staje się należna, a także czym różni się od marży i opłat stałych — bez żargonu, w układzie gotowym do szybkiego zrozumienia i porównania ofert.
Prowizja: definicja w jednym zdaniu
Prowizja to opłata za doprowadzenie do skutku transakcji albo za obsługę związanych z nią czynności, zazwyczaj wyliczana jako procent od wartości przedmiotu transakcji; w niektórych modelach przyjmuje formę kwoty ryczałtowej lub hybrydy (stała kwota + procent). Innymi słowy: płacisz pośrednikowi, bankowi, platformie lub brokerowi za usługę, która umożliwia zawarcie transakcji, a koszt ten rośnie wraz z jej wartością (gdy stawka jest procentowa) lub jest z góry znany (gdy stawka jest stała).
Jak obliczyć prowizję: procent, stała kwota i model mieszany
Najkrótsza odpowiedź: prowizja to iloczyn wartości transakcji i stawki procentowej, albo z góry ustalona kwota; w modelu mieszanym łączy się oba podejścia.
Przykład procentowy: sprzedaż za 400 000 zł ze stawką 3% daje prowizję 12 000 zł.
Przykład z minimum: zakup za 200 zł przy 1,5% i minimum 5 zł nominalnie daje 3 zł, ale zapłacisz 5 zł, bo działa próg minimalny.
Przykład stałej kwoty: ryczałt 500 zł niezależnie od wartości transakcji.
Przykład mieszany: 300 zł + 0,8% od kwoty powyżej 50 000 zł; dla 80 000 zł płacisz 300 zł + 0,8% × 30 000 = 540 zł.
Kto pobiera prowizję i kiedy jest naliczana
Prowizję pobiera podmiot, który pośredniczy lub obsługuje transakcję: bank, dom maklerski, agent ubezpieczeniowy, biuro nieruchomości, platforma handlowa czy operator płatności. W części branż jest ona należna za skutek (np. sprzedaż nieruchomości), w innych — za gotowość i obsługę (np. rozpatrzenie wniosku kredytowego, utrzymanie karty). O tym, kiedy prowizja staje się wymagalna, przesądza umowa lub regulamin: często jest to moment zawarcia transakcji, sporządzenia aktu notarialnego albo wykonania usługi.
Prowizja w bankowości: kredyty, karty i operacje — wpływ na całkowity koszt
W bankowości prowizja realnie podnosi całkowity koszt produktu. W kredycie hipotecznym lub gotówkowym bywa naliczana jednorazowo od kwoty finansowania; 3% od 300 000 zł to 9 000 zł, niezależnie od oprocentowania. Przy kartach płatniczych prowizja pojawia się jako opłata roczna/miesięczna, koszt wypłat z bankomatów, przewalutowania i niektórych operacji zagranicznych. W przelewach i gotówce spotkasz prowizje ryczałtowe lub procentowe zależnie od kanału (oddział vs online) i waluty. Wniosek praktyczny: porównując oferty, patrz na pełny obraz kosztów, nie tylko na nominalne oprocentowanie.
Prowizja maklerska: wpływ na wynik i znaczenie minimum kwotowego
Na rynku kapitałowym prowizja to opłata za obsługę zlecenia. Najczęściej łączy procent ze stawką minimalną. Dla małych zleceń minimum „przebija” procent i podnosi koszt jednostkowy; dla większych — koszt w relacji do wartości spada. Przykładowo: 0,39% z min. 5 zł daje 5 zł dla zlecenia 300 zł (nominalnie 1,17 zł, ale działa minimum) oraz 19,50 zł dla 5 000 zł (tu procent przewyższa minimum). Dla aktywnych inwestorów prowizja to „tarcie” kosztowe, które może zjadać część wyniku — dlatego często konsoliduje się zlecenia lub wybiera tabele opłat dopasowane do wolumenu.
Prowizja ubezpieczeniowa i „na sprzedaży”: co oznacza dla klienta
W ubezpieczeniach prowizja jest wynagrodzeniem agenta lub multiagenta za sprzedaż polisy. Zwykle jest wliczona w cenę produktu; rzadziej występuje jako dodatkowa opłata po stronie klienta. W sprzedaży detalicznej i B2B handlowcy pracują „na prowizji”, co oznacza, że część lub całość ich zarobku zależy od wyniku. Dla klienta kluczowe jest to, czy prowizja wpływa na finalną cenę oraz czy sposób wynagradzania pośrednika nie zaburza dopasowania oferty do potrzeb — dobrze, gdy system motywacyjny jest przejrzysty i zgodny z interesem kupującego.
Prowizja w nieruchomościach: płatnik, stawki, moment wymagalności
W pośrednictwie nieruchomości prowizja może obciążać kupującego, sprzedającego albo być dzielona między strony; wybór modelu i stawka to kwestia umowy. Ważne są: moment należności (umowa przedwstępna czy akt notarialny), zakres usługi (marketing, prezentacje, negocjacje, weryfikacja dokumentów), ewentualna wyłączność, a także VAT. Przy większych transakcjach stawki często maleją wraz z wartością, co zbliża rozliczenia do modelu mieszanego (progi + stała część).
Prowizja, marża, opłata stała — nie myl tych pojęć
- Prowizja — koszt pośrednictwa zależny od wartości transakcji (procent) albo z góry ustalony (ryczałt).
- Marża — zarobek sprzedawcy w cenie produktu/usługi; klient widzi cenę końcową, nie wysokość marży.
- Opłata stała (fee) — kwota niezależna od wartości transakcji; procentowo „drożeje” przy małych kwotach, ale jest przewidywalna nominalnie.
Na co uważać w umowach i czy prowizję da się negocjować?
- Jawność i podstawa liczenia: czy wiadomo, od jakiej wartości liczona jest prowizja i jaka jest stawka (oraz minimum i progi)?
- Moment wymagalności: kiedy prowizja staje się należna — przy zawarciu umowy, wykonaniu usługi, rozliczeniu środków?
- Opłaty towarzyszące: poza prowizją mogą istnieć opłaty manipulacyjne, przygotowawcze, transferowe — policz je razem.
- Zwroty i odstąpienia: co dzieje się z prowizją, gdy transakcja upada lub klient korzysta z prawa odstąpienia?
- Negocjacje: przy wyższych kwotach i stałej współpracy prowizja bywa elementem najbardziej elastycznym — warto pytać o rabaty, progi i alternatywne modele.
